آثار زیانبار دروغ در روایات-1

در تعلیمات اسلام در مورد مبارزه با کذب و دروغ فوق العاده تاکید شده تا آنجا که دروغگویان را همردیف کافران و منکران الهی می شمرد و دروغ را کلید تمام گناهان می شمرد و تصریح میکند که انسان تا دروغ را به هر شکل و به هر صورت ترک نگوید طعم ایمان را نخواهد چشید.در اینجا به چند آیه پیرامون مذموم بودن دروغ اشاره می کنیم اما به دلیل طولانی شدن بحث از آوردن تفسیر آیات خودداری می کنیم. برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به کتاب اخلاق در قرآن/ج3
1- انّما یفترى الکذب الّذین لایؤ منون بآیات اللّه . (نحل - 105)
2- انّ اللّه لایهدى من هو کاذب کفّار. (زمر - 3)
3- انّ اللّه لایهدى من هو مسرف کذّاب . (غافر - 28)
4- قل انّ الّذین یفترون على اللّه الکذب لایفلحون . (یونس - 69)

ترجمه
1- تنها کسانى دروغ مى بندند که به آیات خدا ایمان ندارند (آرى ) دروغگویان واقعى آنها هستند!
2-...خداوند آن کس را که دروغگو و کفران کننده است هرگز هدایت نمى کند.
3-...خداوند کسى را که اسرافکار و بسیار دروغگوست هدایت نمى کند.
4- بگو ((آنها که به خدا دروغ مى بندند (هرگز) رستگار نمى شوند)).

در روایات اسلامى تعبیرهاى تکان دهنده اى درباره زشتى دروغ است که گلچینى از آن را ذیلا مطالعه مى کنید:
1- از بعضى از روایات استفاده مى شود که دروغ کلید گناهان است . در حدیثى از امام باقر علیه السّلام مى خوانیم : ((انّ اللّه عزّوجلّ جعل للشّر اءقفالا و جعل مفاتیح تلک الاقفال الشَّراب ، و الکذب شَّر من الشّراب ؛ خداوند متعال براى شرّ قفل هایى قرار داده است ، و کلید آن قفل ها شراب است (چرا که مانع اصلى زشتى ها عقل است و شراب عقل را از کار مى اندازد) و دروغ از شراب هم بدتر است )).(1)
2- در تعبیر دیگرى از امام حسن عسکرى علیه السّلام مى خوانیم : ((جعلت الخبائث کلّها فى بیت و جُعل مفتاحه اءلکذب ؛ تمامى پلیدى ها در اتاقى قرار داده شده و کلید آن اتاق ، دروغ است )).(2)
دلیل آن این است که انسان هاى گنهکار هنگامى که خود را در معرض ‍ رسوایى مى بینند با دروغ گناهان خود را مى پوشانند، و به تعبیر دیگر دروغ به آنها اجازه مى دهد که انواع گناهان را مرتکب شوند، بى آنکه از رسوایى بترسند، در حالى که انسان راستگو ناچار است گناهان دیگر را ترک کند چرا که راست گویى به او اجازه انکار گناه را نمى دهد و ترس از رسوایى ها او را به ترک گناه دعوت مى کند.
حدیث معروف مردى که نزد پیامبر صلىّ اللّه علیه وآله و سلّم آمد و آلوده انواع گناهان بود و پیامبر صلىّ اللّه علیه وآله و سلّم فقط از او پیمان گرفت که دروغ نگوید، و همین سبب شد که تمام گناهان را ترک کند شاهد گویاى این مدّعا است .(3)
3- از احادیث دیگرى استفاده مى شود که دروغ با ایمان سازگار نیست ، در حدیثى چنین مى خوانیم : ((سئل رسول اللّه صلىّ اللّه علیه وآله و سلّم یکون المؤ من جبانا؟ قال : نعم ؛ قیل و یکون بخیلا؟ قال : نعم . قیل یکون کذّابا قال : لا؛ از پیامبر اکرم صلىّ اللّه علیه وآله و سلّم پرسیدند آیا انسان مؤمن ممکن است (احیانا) ترسو باشد؟ فرمود: آرى . باز پرسیدند آیا ممکن است بخیل باشد؟ فرمود: آرى . پرسیدند آیا ممکن است دروغگو باشد؟ فرمود: نه )).(4)
همین مضمون به صورت دیگرى از امیرمؤ منان على علیه السّلام نقل شده است آنجا که فرمود: ((لایجد العبد طعم الایمان حتّى یترک الکذب هزله وجدّه ؛ انسان هیچ گاه طعم ایمان را نمى چشد تا دروغ را ترک بگوید خواه شوخى باشد یا جدى )).(5)
چرا دروغ با ایمان سازگار نیست ؟ زیرا دروغ یا به خاطر آن است که انسان به منفعتى برسد یا از مشکلى رهایى یابد چنان که ایمان انسان قوى باشد مى داند که خیر و شر به دست خدا است او است که مى تواند گره کور مشکلات را بگشاید و او است که مى تواند در برابر ناملایمات از انسان دفاع کند، و اگر انسان به این امر که شاخه اى از شاخه هاى توحید افعالى است اعتقاد داشته باشد چنین نیازى دارد که به دروغ متوسل گردد.
4- در حدیث دیگرى از امیرمؤ منان على علیه السّلام مى خوانیم که فرمود: ((و شرّ القول اءلکذب ؛ بدترین سخن ، دروغ است )).(6)
زیرا آثار مرگبار آن از هر سخن بدى بدتر است .
5- باز در حدیث دیگرى از على علیه السّلام دروغ به عنوان بدترین گناهان معرفى شده مى فرماید: ((اءعظم الخطایا عنداللّه اءللسان الکذوب و شرّ النّدامة ندامة یوم القیامة ؛ بدترین گناهان نزد خدا (گناه ) زبان دروغ گو است ، و بدترین پشیمانى روز قیامت است )).(7)
6- در حدیث دیگرى ، دروغ سرچشمه فجور، سبب ورود در دوزخ شمرده شده است ، پیامبر گرامى اسلام صلىّ اللّه علیه وآله و سلّم مى فرماید: ((ایّاکم و الکذب فانّ الکذب یهدى الى الفجور و انّ الفجور یهدى الى النّار؛ از دوزخ بپرهیز چرا که دروغ به فجور دعوت مى کند، و فجور به آتش دوزخ )).(8)
7- دروغ با عقل سازگار نیست ، همان گونه که در حدیثى از امام کاظم علیه السّلام مى خوانیم : ((انّ العاقل لایکذب و ان کان فیه هواه ؛ انسان عاقل دروغ نمى گوید هر چند به آن تمایل داشته باشد)).(9)
8- دروغ فرشتگان رحمت را از انسان دور مى کند، در حدیثى از پیامبر اکرم صلىّ اللّه علیه وآله و سلّم مى خوانیم : ((اذا کذب العبد کذبة تباعد الملک منه مسیرة میل من نتن ماجاءبه ؛ هنگامى که یکى از بندگان دروغى بگوید فرشته به خاطر بوى تعفّن که از آن دروغ برمى خیزد به اندازه یک میل از او دور مى شود))(10) (میل از یک کیلومتر بیشتر و از دو کیلومتر کمتر است ).
9- دروغ دریچه اى به سوى نفاق است ، پیامبر اکرم صلىّ اللّه علیه وآله و سلّم مى فرماید: ((انّ الکذب باب من ابواب النّفاق ؛ دروغ دَرى از دَرهاى نفاق است )).(11)
زیرا انسان دروغگو خود را در چهره راستگو قرار مى دهد در حالى که باطنش غیر از آن است ، این دوگانگى ظاهر و باطن نوعى و نفاق ، و دروغ یکى از کارهاى شایع منافقان است .
10- دروغ گو اعتماد مردم را از دست مى دهد، چنان که در یکى از کلمات امیرمؤ منان على علیه السّلام مى خوانیم : ((من عرف بالکذب قلّت الثّقة به ؛ کسى که به دروغ گویى شناخته شود، اعتماد مردم به او کم مى شود)).(12)
و نقطه متقابل این معنى نیز در کلمات آن بزرگوار آمده که فرمود: ((من تجنّب الکذب صدّقت اءقواله ؛ کسى که از دروغ بپرهیزد سخنانش ‍ پذیرفته مى شود)).(13)
فهرست منابع در قسمت دوم این بحث ذکر شده است.